‘Good snowflakes; They don’t fall anywhere else.’
Layman Pang (740-808)
Bij mindfulness gaat het om meer dan enkel het oefenen van bepaalde technieken, zoals het trainen van aandacht, meditatietechnieken, enz. Er zijn ook bepaalde houdingen die de beoefening van mindfulness ondersteunen. Deze houdingen zijn niet-oordelen, geduld, een frisse blik, vertrouwen, niet hoeven streven, openheid en mildheid.
Bij het trainen van mindfulness nemen wij een voor het Westen een heel bijzondere houding aan. We proberen namelijk tijdens de beoefening niet iets te bereiken. We proberen niet ergens anders te geraken of iets of iemand anders te worden dan waar, wie en hoe we nu zijn. Dit is de houding van niet hoeven streven. Soms wordt deze houding ook omschreven als niet hoeven doen of zelfs gewoon als niet-doen. We laten alles wat zich voordoet aanwezig zijn in onze aandacht zonder dat wij daaraan onmiddellijk iets mee hoeven te doen. We gaan ook niet proberen één of andere bijzondere staat van bewustzijn, zoals ontspanning of een of andere ruimer bewustzijn, trachten te bereiken. We zijn enkel aanwezig bij wat het leven ons aanbrengt van moment tot moment zonder dat wij daar meteen to do’s gaan op kleven.
De ervaring leert dat op deze manier mediteren zeer helend voor je kan zijn. Je hebt immers vaak een agenda vol met to do’s en je bent altijd hard aan het werk om het voor je ergens in de toekomst beter te maken of om aan iets van het verleden te ontsnappen. Door de trainen met een houding waarin je juist niets gaat nastreven, waarin je het jezelf kan gunnen om even niets te hoeven doen en de zaken te laten zijn zoals ze nu zijn, geef je je lichaam en geest de kans om op adem te komen. De Amerikaanse zen-leraar Hogen Bays durft hierover al eens zeggen dat, indien je een korte meditatie inlast, je jezelf een vakantie van vijf minuten gunt.
Op deze manier is de houding van niet hoeven streven erg nauw verbonden met acceptatie. In tegenstelling tot wat we meestal denken, is acceptatie overigens een zeer actief proces. Het is geen passief ons overgeven aan wat ons overkomt maar een actieve erkenning dat dingen op dit ogenblik zijn zoals ze zijn. Soms zijn de dingen echter niet zoals je wil dat ze zijn. Acceptatie wil niet zeggen dat je niet kan proberen om bepaalde omstandigheden te veranderen. Als een bepaalde procedure op het werk het team steeds in de problemen brengt, kan je die maar beter proberen te wijzigen, indien mogelijk. Maar tenzij je bereid bent om eerst de situatie te zien zoals ze werkelijk is, probeer je de dingen krampachtig anders te laten lijken dan ze zijn. Het komt bijvoorbeeld voor dat een teamleader, bepaalde teamleden of directie niet bereid zijn om te zien dat de bewuste procedure problematisch is en dat daar allerlei zaken worden bij gesleurd om deze visie te staven die ver van de realiteit staan. Dat kan heel veel moeilijkheden en stress met zich meebrengen.
Als je de bereidheid hebt om de situatie te zien zoals ze is, dan creëren je de mogelijkheid om bewust en met wijsheid actie te ondernemen. Dit geldt zowel voor praktische problemen op het werk als voor het omgaan met moeilijke emoties. Indien je niet bereid bent om de situatie te zien zoals ze is, is het moeilijk om te weten waar je staat. En, als je niet weten waar je staat, is het best moeilijk om te zien wat de eerste stap naar de oplossing is.
De zaken even laten zijn zoals ze nu zijn, is trouwens best moeilijk om effectief in de praktijk om te zetten. Zoals gezegd, wij hebben vaak zo veel items op onze to do lijst. Daar is natuurlijk op zich ook helemaal niets mis mee. Een zinvol leven brengt nu eenmaal best wat taken en opdrachten met zich mee. Maar to do’s hebben wel de neiging om je constant achter de veren te zitten. Je zou dan ook kunnen zeggen dat, hoe langer je to do lijstje is, hoe meer dat je ook best tijd maakt voor het mediteren in een houding van niet hoeven te doen, van niet hoeven streven naar iets.
Deze oefening gaat dan hand in hand met de realisatie dat datgene wat hier nu is, eigenlijk al op zich voldoende kan zijn. Het is misschien niet allemaal prettig. Misschien zijn er wel elementen die je graag anders zou willen zien. Toch kan de realisatie zijn dat datgene wat er nu is, het prettige en het onprettige samen met een verlangen misschien om dingen te willen veranderen, op dit ogenblik voldoende kan zijn. Je moet hier niet onmiddellijk van weglopen of direct in actie schieten om ze allemaal te veranderen. Het is een best moeilijke, maar helende houding om jezelf te gunnen. Dit wil niet zeggen dat je finaal niet in actie schiet en zaken trachten in beweging te zetten.
Integendeel. Het diep zien van de situatie zoals ze is, kan juist duidelijk maken dat je graag bepaalde aspecten erg graag veranderd zou willen zien. Het maakt echter wel dat datgene wat je in de wereld gaat zetten, voorkomt uit een meer bewuste keuze en een dieper inzicht in jezelf en de situatie.